Kontrola trzeźwości w miejscu pracy Data dodania 2021-02-28 10:08:31

Zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy to jeden z podstawowych obowiązków pracodawcy, wynikający m.in. z art. 94  Kodeksu pracy. Pracodawca nie może więc dopuścić do czynności służbowych pracownika, jeżeli zachodzi podejrzenie, że nie jest on zdolny do świadczenia pracy albo że zagraża bezpieczeństwu swojemu lub innych pracowników. Dotyczy to także sytuacji, gdy pracownik pojawia się w zakładzie w stanie po spożyciu alkoholu. Czy w świetle obowiązujących przepisów pracodawca może przeprowadzić kontrolę trzeźwości zatrudnionego? Czy zgodne z prawem jest badanie alkomatem w zakładzie pracy? Co można zrobić w sytuacji, kiedy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pracownik jest nietrzeźwy?

Kontrola trzeźwości pracowników – podstawy prawne

Do momentu wejścia w życie przepisów unijnego rozporządzenia RODO, prewencyjne oraz incydentalne kontrole trzeźwości pracowników były możliwe w ramach realizowania obowiązków związanych z BHP i pozwalały zapobiegać wielu niebezpiecznym sytuacjom w zakładzie pracy. Z dniem 25 maja 2018 roku konieczne stało się dostosowanie do unijnych wymogów niektórych polskich przepisów – w tym także tych zawartych w Kodeksie Pracy. Na chwilę obecną, zgodnie z art. 221b Kodeksu  pracy [Warunki przetwarzania przez pracodawcę innych danych osobowych], pracodawca ma możliwość przetwarzania tzw. danych szczególnych kategorii, w tym o zdrowiu, wyłącznie w sytuacji, kiedy pracownik wyrazi na to zgodę i przekaże dane z własnej inicjatywy. Zdaniem UODO (Urząd Ochrony Danych Osobowych), informacje o stanie trzeźwości pracownika traktować należy jako dane wrażliwe, co rodzi wiele wątpliwości związanych z kontrolą trzeźwości alkomatem.
Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. z 2020 r. poz. 1492)  zakłada z kolei, że kierownik zakładu lub osoba przez niego upoważniona mają obowiązek nie dopuścić do pracy osoby, w stosunku do której zachodzi uzasadnione podejrzenie, że stawiła się do pracy w stanie po użyciu alkoholu lub że spożywała alkohol w czasie wykonywania obowiązków służbowych. Przesłankami pozwalającymi wnioskować o nietrzeźwości zatrudnionego są np. wyczuwalny zapach alkoholu, zaburzenia mowy albo ruchu. Niedopuszczenie pracownika do pracy lub odsunięcie od jej wykonywania wiąże się z uznaniem nieobecności pracownika za nieusprawiedliwioną, wraz ze wszystkimi jej konsekwencjami, w tym także umożliwia zwolnienie dyscyplinarne (pod warunkiem dopełnienia wszystkich formalności). W jaki sposób pracodawca może udowodnić, że pracownik stawił się w pracy nietrzeźwy?

Czy badanie alkomatem w pracy jest zgodne z prawem?

Zdaniem UODO, pracodawca nie może samodzielnie kontrolować stanu trzeźwości osób zatrudnionych, nie tylko prewencyjnie, ale także incydentalnie - czyli w sytuacji, gdy są przesłanki do tego, aby przypuszczać, że pracownik jest pod wpływem alkoholu. Zasady, którymi należy kierować się przy badaniu alkomatem, reguluje art. 17 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, który mówi o tym, że kontrolę trzeźwości pracownika można przeprowadzić, jeżeli równocześnie spełnione są dwa warunki:
- badania zażądał kierownik zakładu pracy, osoba przez niego upoważniona lub sam pracownik, wobec którego podejrzewa się stan po spożyciu alkoholu,
- badanie alkomatem przeprowadzane jest przez organ powołany do ochrony porządku publicznego (np. policja, straż miejska), a pobrania krwi dokonuje osoba posiadająca odpowiednie kwalifikacje zawodowe.
Ma to na celu przede wszystkim zapewnienie rzetelności badania.
W świetle aktualnych przepisów, badanie alkomatem jest więc możliwe na wniosek pracodawcy lub na wniosek pracownika. W sytuacji, gdy badania żąda pracodawca, możliwe są dwie opcje:
- w przypadku braku zgody na kontrolę trzeźwości zakładowym alkomatem ze strony pracownika, pracodawca ma prawo wezwać organ upoważniony do przeprowadzenia badania,
- przełożony może samodzielnie przeprowadzić badanie alkomatem, pod warunkiem uzyskania zgody od pracownika oraz sporządzenia protokołu, uzasadniającego przeprowadzenie badania.
W sytuacji, gdy badania żąda pracownik, celem jest zazwyczaj udowodnienie trzeźwości. Procedura postępowania jest podobna jak w przypadku zainicjowania kontroli trzeźwości przez pracodawcę. Gdy obie ze stron zgodzą się na badanie, nie jest konieczne wezwanie uprawnionych służb. W przypadku sprzeciwu jednej z nich – można wezwać organ upoważniony (w takiej sytuacji może to zrobić również pracownik).

Kontrola trzeźwości w zakładzie pracy – czy będą zmiany w przepisach?
Warto zaznaczyć, że z aktualnym stanowiskiem UODO, dotyczącym klasyfikacji informacji o stanie trzeźwości pracowników jako danych wrażliwych, nie zgadza się wielu prawników oraz pracodawców. Wychodząc naprzeciw ich postulatom, Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii we współpracy z Urzędem Ochrony Danych Osobowych, już od jakiegoś czasu pracuje nad regulacjami, które pozwolą w pewnych okolicznościach prewencyjne i incydentalnie kontrolować trzeźwość pracowników, a także sprawdzać, czy nie są oni pod wpływem środków psychoaktywnych lub odurzających.  W niektórych branżach, zwłaszcza w branżach wysokiego ryzyka, m.in. w transporcie czy budownictwie, umożliwienie samodzielnego prowadzenia takich kontroli wydaje się zasadne, a nawet konieczne.

Udzielanie I pomocy w zakładzie pracy

Ocena ryzyka zawodowego - co to takiego?

Szkolenie okresowe dla służby bhp i osób wykonujących zadania tej służby

Jak zostać inspektorem ds. bhp

Bezpieczeństwo w szkole ? jak uchronić uczniów przed zagrożeniami?

Szkolenie BHP a działalność jednoosobowa

Czy pracownik z zagranicy ma obowiązek szkolenia BHP?

Obowiązki pracodawcy w zakresie szkoleń BHP

Nowoczesna platforma BHP

Co oznaczają kolory kasków na budowie?

Profilaktyczna opieka zdrowotna - rodzaje badań lekarskich

Praca zdalna, a bhp

Jakie szkolenia BHP muszą odbyć fizjoterapeuci?

Jakie tematy powinno obejmować szkolenie z BHP dla personelu weterynaryjnego?

KursBHP - wypadek przy pracy

Nowe normy BHP na stanowiskach z monitorem. Co trzeba wiedzieć?

Obowiązki pracodawcy w zakresie BHP w czasie pandemii koronawirusa

Szkolenia okresowe BHP dla kierowców - czy można przeprowadzić je w formie online?

Ergonomia w miejscu pracy - zapobieganie urazom i dolegliwościom

Praca w ciąży - najważniejsze zasady bhp

Wypadki przy pracy na umowę zlecenie

Czy instruktaż stanowiskowy jest obowiązkowy?

Dopuszczenie pracownika do pracy bez szkolenia BHP-konsekwencje dla pracodawcy

Uprawnienia wysokościowe? Co warto o nich wiedzieć?

Jakie elementy powinny się znaleźć w szkoleniu bhp dla lekarzy?

Ewakuacja - jak przeprowadzić ewakuację zgodnie z zasadami i przepisami bhp oraz ppoż

Zmiany w BHP w 2019 i 2020 roku

Czy stażysta musi przechodzić szkolenie BHP?

Ochrona przeciwpożarowa - jakie obowiązki ma pracodawca? 

Praca na wysokości w ujęciu BHP

Upały, a bhp

Alkohol w miejscu pracy ? jakie konsekwencje ponosi pracownik?

Bezpieczny powrót do pracy w zakładzie w czasie epidemii

Szkolenie BHP w pracy zdalnej ? Nowe przepisy od 2023 roku

Szkolenia BHP dla nauczycieli ? jak często należy je przeprowadzać?

Jak wybrać efektywne szkolenie BHP? Testy i materiały interaktywne dla uczestników kursu

Szkolenie wstępne BHP - Instruktaż stanowiskowy

Czy kursy BHP online się opłacają?

Szkolenia okresowe BHP - co jaki czas?

Znaczenie szkoleń z zakresu BHP dla personelu stomatologicznego. Jakie tematy są kluczowe?

Jak powinna wyglądać instrukcja BHP?

Bezpieczeństwo w pracy zdalnej. Jak zadbać o siebie pracując z domu

Co każdy nauczyciel powinien wiedzieć z zakresu BHP?

Normy dźwigania w pracy 2020

Szkolenia bhp a umowy cywilnoprawne

Rola liderów w promowaniu BHP ? szkolenia dla kadry zarządzającej

Szkolenie wstępne BHP - Instruktaż ogólny

Szkolenia BHP dla salonów fryzjerskich, salonów kosmetycznych i SPA

Kursy BHP dla pracowników przedszkoli ? co warto wiedzieć?

5 najczęstszych błędów związanych z BHP i jak ich uniknąć

Środki ochrony indywidualnej w świetle przepisów bhp

BHP w przemyśle spożywczym ? jak dbać o higienę i bezpieczeństwo produkcji?

Temperatura w miejscu pracy

Szkolenia BHP dla pracowników służby zdrowia - co musisz wiedzieć?

Szkolenia BHP online dla weterynarzy. Czy warto?

Kary dla pracowników za nieprzestrzeganie przepisów BHP

Szkolenia BHP w wersji angielskiej ? kto może z nich skorzystać?

Szkolenia BHP online - jak korzystać z e-learningu w edukacji BHP

Praca asystentki stomatologicznej i szkolenie BHP

BHP na budowie - kluczowe aspekty bezpiecznej pracy na placu budowy

KursBHP - Badanie trzeźwości w zakładzie pracy

Podstawowe zasady bezpieczeństwa pracy na wysokości. Jak minimalizować ryzyko wypadków?

Kto może pełnić zadania służby BHP w firmie?

Obowiązki, uprawnienia i zadania służby BHP

Wypadki w drodze do i z pracy ? wszystko, co powinieneś o nich wiedzieć